Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của loa

Âm thanh là một phần không thể thiếu của cuộc sống. Từ chiếc smartphone nhỏ bé đến dàn âm thanh hoành tráng tại rạp chiếu phim, loa đóng vai trò then chốt trong việc tái tạo âm thanh. Bạn đã bao giờ tò mò về “người hùng” thầm lặng này chưa? Làm thế nào mà một thiết bị nhỏ bé lại có thể tạo ra những âm thanh sống động đến vậy?

Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá cấu tạo, nguyên lý hoạt động của loa một cách chi tiết và dễ hiểu, ngay cả khi bạn không phải là chuyên gia kỹ thuật. Chúng tôi, với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực điện tử, âm thanh và ánh sáng, sẽ chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm thực tế để bạn có cái nhìn sâu sắc và toàn diện nhất về thế giới loa.

Loa là gì?

Loa là một thiết bị trong hệ thống âm thanh, có nhiệm vụ là phát ra âm thanh bằng cách chuyển hóa tín hiệu điện (Sóng điện) thành tín hiệu âm thanh (Sóng âm) và tái tạo âm thanh truyền đến tai người nghe.

• Sóng điện là sự dao động và thay đổi của nguồn điện trong quá trình chuyền tải, là sự thay đổi liên tục theo chu kỳ hoặc không theo chu kỳ của điện áp và dòng điện.
• Sóng âm là sự dao động của âm thanh thông qua các hạt vật chất và truyền đến tai người nghe (Sóng âm không lan truyền trong môi trường chân không).

Cấu tạo của loa 

Một chiếc loa có thể trông đơn giản, nhưng bên trong lại là một hệ thống phức tạp gồm nhiều thành phần phối hợp nhịp nhàng. Hãy cùng khám phá chi tiết từng bộ phận:

Các thành phần chính

Màng loa 

• Đây là bộ phận dễ thấy nhất, thường có hình nón hoặc vòm. Màng loa được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như giấy, nhựa, kim loại hoặc sợi tổng hợp, mỗi loại mang lại đặc tính âm thanh riêng biệt.
• Vai trò: Màng loa trực tiếp tạo ra sóng âm. Khi rung động, nó đẩy và kéo không khí xung quanh, tạo ra các dao động lan truyền trong không gian – chính là âm thanh mà chúng ta nghe được.
• Ví dụ: Tưởng tượng bạn gõ vào mặt trống. Mặt trống rung động và tạo ra âm thanh. Màng loa hoạt động tương tự.

Cuộn dây âm thanh:

• Cuộn dây nhỏ được gắn vào phía sau màng loa, thường làm bằng dây đồng hoặc nhôm.
• Vai trò: Khi dòng điện (tín hiệu âm thanh) chạy qua, cuộn dây tạo ra từ trường. Từ trường này tương tác với từ trường của nam châm, tạo ra lực đẩy hoặc hút, làm cuộn dây di chuyển. Sự di chuyển này kéo theo màng loa, khiến nó rung động.
• Ví dụ: Như một nam châm hút đinh, cuộn dây tạo ra lực hút hoặc đẩy nam châm, khiến màng loa chuyển động

Viền nhún

• Viền nhún của loa thông thường được chế tạo bởi chất liệu giấy hoặc vải (xếp gấp lại). Chức năng chính của nó là giữ kín hơi và tạo độ mềm dẻo cho loa bass. Nhìn vào viền nhún người chuyên nghiệp có thể biết được chất lượng âm thanh của loa như thế nào.
• Ví dụ: Viền gân vải có thể dùng cho loa trầm hoặc trung trầm, loại viền mút bằng da mềm đa phần dùng làm loa trầm, còn viền cao su dày chỉ dùng cho loa sub điện

Nam châm 

• Thông thường loa được sử dụng nam châm vĩnh cửu (ferrite hoặc neodymium).
• Vai trò: Tạo ra một từ trường mạnh mẽ và ổn định, tương tác với từ trường do cuộn dây âm thanh tạo ra.
• Ví dụ: Hai thanh nam châm cùng cực đẩy nhau, khác cực hút nhau. Nam châm trong loa đẩy/hút cuộn dây âm thanh.

Nhện loa 

• Hình tròn, làm bằng vải tẩm nhựa hoặc vật liệu đàn hồi.
• Vai trò: Giữ cuộn dây âm thanh đúng vị trí và kiểm soát chuyển động của màng loa, đảm bảo màng di chuyển chính xác và ổn định.
• Ví dụ: Như lò xo giảm xóc của xe máy, nhện loa giúp giảm chấn và giữ cho màng loa di chuyển êm á

Khung loa 

• Làm bằng kim loại hoặc nhựa cứng.
• Vai trò: Cố định tất cả các bộ phận khác của loa, đảm bảo chúng hoạt động đồng bộ.

Các thành phần phụ

• Nón chắn bụi  Nắp nhỏ ở trung tâm màng loa, bảo vệ cuộn dây âm thanh khỏi bụi bẩn.
• Ê Căng : Lưới bảo vệ màng loa khỏi va đập, đồng thời mang tính thẩm mỹ.
• Cổng thông hơi :  Lỗ hoặc ống trên thùng loa, tăng cường âm trầm.
• Dây dẫn tín hiệu: Kết nối loa với amply (bộ khuếch đại âm thanh).

Nguyên lý hoạt động của loa

Nguyên lý hoạt động của loa dựa trên sự chuyển đổi năng lượng: từ điện năng (tín hiệu âm thanh) thành cơ năng (rung động), rồi thành âm thanh.

Chuyển đổi điện năng thành cơ năng

• Dòng điện từ amply chạy qua cuộn dây âm thanh.
• Dòng điện tạo ra từ trường trong cuộn dây.
• Từ trường này tương tác với từ trường của nam châm vĩnh cửu. Theo định luật Lorentz, tương tác này tạo ra lực đẩy/hút giữa cuộn dây và nam châm.
• Lực đẩy/hút làm cuộn dây di chuyển lên xuống.

Chuyển đổi cơ năng thành âm thanh

• Cuộn dây âm thanh gắn trực tiếp vào màng loa. Khi cuộn dây di chuyển, nó kéo/đẩy màng loa theo.
• Màng loa rung động và tạo ra sóng âm trong không khí.
• Tần số rung của màng loa (số lần rung trong một giây) quyết định tần số âm thanh (cao độ). Rung nhanh tạo âm cao, rung chậm tạo âm trầm.
• Biên độ rung của màng loa (khoảng cách màng loa di chuyển) quyết định cường độ âm thanh (độ lớn). Rung mạnh tạo âm lớn, rung nhẹ tạo âm nhỏ.

Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh

• Chất liệu màng loa:
  • Giấy: Mềm mại, âm thanh tự nhiên, thường dùng cho loa trung.
  • Nhựa: Bền, chịu ẩm, âm thanh hơi khô, thường dùng cho loa bass.
  • Kim loại (nhôm, titanium): Cứng cáp, âm thanh chi tiết, có thể hơi chói, thường dùng cho loa treble.
  • Ví dụ: Loa màng giấy cho âm ấm áp, phù hợp nhạc acoustic. Loa màng kim loại tái tạo âm chi tiết, phù hợp nhạc điện tử.

• Thiết kế thùng loa:
  • Thùng kín: Âm bass chắc, gọn, độ trầm không sâu.
  • Thùng hở (có cổng thông hơi): Âm bass sâu, mạnh, có thể bị ù nếu thiết kế không tốt.
  • Ví dụ: Subwoofer thường có thùng hở để tái tạo âm bass sâu. Loa bookshelf có thể có thùng kín để đảm bảo âm bass chắc.

• Chất lượng linh kiện:
  • Nam châm mạnh, cuộn dây âm thanh chất lượng cao, dây dẫn tốt… giúp loa tái tạo âm thanh trung thực và chi tiết hơn.
  • Ví dụ: Loa dùng nam châm neodymium (mạnh) có khả năng tái tạo âm thanh mạnh mẽ hơn so với loa dùng nam châm ferrite (thường).

Các loại loa phổ biến

Có rất nhiều loại loa khác nhau, được phân loại theo cấu tạo, dải tần và mục đích sử dụng.

Phân loại theo cấu tạo

• Loa điện động:
  • Loại phổ biến nhất, sử dụng nguyên lý hoạt động đã giải thích ở trên.
  • Ưu điểm: Giá hợp lý, dễ sản xuất, âm thanh tốt.
  • Nhược điểm: Hiệu suất không cao bằng các loại loa khác.
• Loa tĩnh điện:
  • Sử dụng màng mỏng tích điện đặt giữa hai tấm lưới kim loại.
  • Ưu điểm: Âm thanh chi tiết, trung thực, độ méo thấp.
  • Nhược điểm: Giá cao, cần điện áp cao, khó sản xuất, độ bền không cao.
• Loa áp điện :
  • Sử dụng vật liệu áp điện, biến dạng khi có điện áp tác dụng và tạo ra âm thanh.
  • Ưu điểm: Kích thước nhỏ gọn, giá rẻ.
  • Nhược điểm: Chất lượng âm thanh không cao, dải tần hẹp.

Phân loại theo dải tần

• Loa siêu trầm: Tái tạo âm thanh tần số rất thấp (20-200Hz), tạo âm bass sâu.
• Loa trầm: Tái tạo âm thanh tần số trung bình và thấp (200-1000Hz), tạo âm bass và giọng hát.

 

Phân loại theo mục đích sử dụng

• Loa Âm Trần: Gắn trên trần nhà, dùng cho âm thanh thông báo hoặc nghe nhạc nhẹ.
• Loa Karaoke: Thiết kế để hát karaoke, tái tạo giọng hát tốt.
• Loa Sân Khấu: Công suất lớn, chịu áp lực âm thanh cao, dùng cho sự kiện lớn.

Kết luận

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chiếc loa. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại để lại bình luận bên dưới.

Để tìm hiểu thêm về các loại loa khác nhau hoặc cần tư vấn về hệ thống âm thanh, bạn có thể truy cập website HacoLED theo địa chỉ: hacoled.com hoặc liên hệ hotline 034.232.4488 – CSKH: 086.847.4488 để được hỗ trợ tốt nhất.